عملکرد دو دهه فعالیت سازمان نظام مهندسی ساختمان

در قانون نظام معماری و ساختمانی مصوب سال ۱۳۵۲ و اصلاح‌شده سال ۱۳۵۶ تاسیس دو سازمان نظام مهندسان معمار و شهرسازی و سازمان نظام مهندسان ساختمان و تاسیسات پیش‌بینی‌شده بود. در سال ۱۳۷۱ قانون آزمایشی نظام مهندسی ساختمان تصویب شد که به جای دو سازمان ذکر شده در قانون ۱۳۵۶ یک سازمان واحد با عنوان سازمان نظام مهندسی ساختمان تاسیس شد و در سال ۱۳۷۴ قانون از مرحله آزمایشی خارج و قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان تصویب شد که در آن بر ایجاد سازمان نظام مهندسی ساختمان تاکید شده‌ بود و در ماده ۳ آن هدف از تاسیس سازمان را چنین بیان کرده‌ است: " برای تامین مشارکت هر چه وسیع تر مهندسان در انتظام امور حرفه‌ای خود و تحقق اهداف این قانون در سطح کشور سازمان نظام مهندسی ساختمان تشکیل می‌شود." در حال حاضر کلیه ارکان سازمان نظام مهندسی ساختمان در سطح استان‌ها و در سطح کشور شکل گرفته است و با گذشت بیست سال از تصویب قانون، با حدود چهارصد هزار نفر عضو، فعالیت خود را به انجام می‌رساند.

تهدیدها و فرصت های فراروی سازمان

سازمان نظام مهندسی ساختمان یک سازمان غیر دولتی و متعلق به مهندسان هر استان و شکل‌گیری آن بر اساس یک فرآیند انتخاباتی است. براین اساس دارای مجمع عمومی، هیات مدیره و رئیس است؛ با وجود این، ردپای دوگانه بودن سیستم نظام مهندسی ساختمان در همان روزهای آغازین تولد نظام مهندسی و با ورود مسئولین سابق وزارت راه و شهرسازی احساس گردید تا این سازمان همچنان بیشتر از یک سازمان غیر دولتی و غیر انتفاعی، رنگ و بوی دولتی‌ها را داشته باشد. با یک حساب سرانگشتی می‌توان گفت که بین ۱۵۰تا ۳۰۰ شغل بطور مستقیم و غیر مستقیم از طریق ساختمان و اقتصاد ساختمان شکل می‌گیرد و بررسی‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد در سال گذشته قریب به ۱8۰ هزار میلیارد تومان سرمایه بخش خصوصی در این حوزه مسدود بوده است، این در حالی است که بودجه عمرانی کشور در سال 1394، 47 هزار میلیارد تومان، یعنی تقریبا یك چهارم آن بوده است. لذا نباید محل شگفتی باشد، درجایی که گردش مالی تا این اندازه وسیع است تمامی اقشار جامعه از پزشک و بازاری و معلم و وزیر و وکیل در حال خانه سازی و آپارتمان سازی باشند و به طریقی از این فضای آشفته اقتصادی برای خود و اطرافیان بهره ای فراهم آورند.

ایجاد بسترهای لازم به منظوراستفاده از انرژی های نو و تجدید پذیر

سازمان نظام مهندسی ساختمان در این خصوص تشکیلاتی فوق العاده و حائز اهمیت است و درمدت زمان شکل گیری توانسته با نظارت دقیق شیوه نامه‌ها و ارائه راهکارهای مناسب و تعامل با بخش های مرتبط با تامین انرژی کشور، مهندسان را برای استفاده از انرژی‌های نو و تجدیدپذیر آموزش داده و از آنان حمایت کند. حمایت از ایده پردازان و مخترعان داخلی، ایجاد فضاهای تحقیقاتی و پژوهشی، اعطای گواهینامه‌های تایید فنی برای تکنولوژی‌های وارداتی و تصویب شیوه نامه‌های بومی سازی فناوری ها از جمله اقدامات مومثر و مفید سازمان نظام مهندسی در دو دهه اخیر بوده است.

روند کنترل استاندارد مصالح ساختمانی

سازمان نظام مهندسی ساختمان، در راستای اجرایی نمودن تبصره 1 ماده 34 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب اسفندماه 1374 و ماده 155 قانون پنجم توسعه و ماده 8 آیین نامه اجرایی نظارت بر استاندارد های اجباری در مراحل تولید، توزیع و مصرف مصالح ساختمانی مصوب هیئت وزیران در تاریخ 23/12/1384، مهندسان و شرکت‌های مجری و سازندگان را ملزم به استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد و مسوولیت کنترل استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد را به مهندس ناظر تکلیف نموده و وی موظف است در گزارش های مرحله ای خود این موضوع را منعکس کند. این مسئله از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که به عنوان یکی از ارکان صدور شناسنامه فنی ملکی ساختمان تعبیر می شود و از سویی در بالا بردن کیفیت ساخت و ساز نقش بسزایی دارد.

نظارت مهندسان ناظر بر ساخت و سازها

سازمان نظام مهندسی ساختمان، نظارت را به منظور حصول اطمینان بیشتر از ایمنی، بهداشت، بهره دهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی در ساختمان‌ها و فضاهای شهری با جهت گیری حمایت ازمردم و حفظ و افزایش بهره وری نیروی انسانی، منابع، مواد، انرژی و سرمایه های ملی مورد تاکید و توجه دارد و با بهره گیری از نظام کارآمـد کنترلـی در سـازمان‌های استانی و واگذاری امور به اشخاص صاحب صلاحیت، شرایط لازم برای رسیدن به اهداف والای افزایش کیفیت ساختمان و خدمات مهندسی در کشور را فراهم ساخته که به عنوان هدف قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان بیان می شود و از عمده فعالیت‌های سازمان نظام مهندسی ساختمان در دو دهه فعالیت بوده است.

انعقاد تفاهم نامه‌های پژوهشی، خدماتی، مدیریتی

از آنجا که از مهندسان به عنوان ارزشمندترین سرمایه سازمان نام برده می شود و کسانی که مسئولیت رویکردها و کارکردهای سازمان را برعهده دارند، در هدایت تحولات سازمان، نقش آفرینان اصلی هستند، بنابراین بایسته است با تامین نیازهای مختلف و توانمندسازی از راه مدیریت دموکراتیک ، ضمن آماده کردن مهندسان برای رویارویی با تغییرات در سازمان، محیطی را به وجود آورد که در آن، هم انسانیت انسان‌ها و هم استعداد آنها شکوفا شود و توسعه هدف‌ها و درنهایت ارتقای سازمان نظام مهندسی ساختمان تا سطح فرابالندگی امکان پذیر شود. این توسعه و بهبود امروزه در سازمان نظام مهندسی ساختمان، با عقد تفاهم نامه‌های مختلف در دوره‌های زمانی متفاوت موجب شده تا علاوه بر تثبیت جایگاه سازمان نظام مهندسی و اعضای آن در سیستم مدیریت تخصصی در گستره سازمانی کشور، خدمات و امکاناتی را فراهم کند تا اعضای سازمان نظام مهندسی ساختمان با فضاهای جدیدی از فعالیت حرفه ای روبرو شوند و در حوزه تامین نیازهای علمی و فنی خود و ارتقای دانش ضمنی در شرایط ایده ال تری قرار بگیرند. شایان ذکراست که مواردی نظیر توسعه اشتغال مهندسان، پیگیری روند صدور شناسنامه فنی ساختمان و اجرایی نمودن قانون بکار گیری مجریان ذی صلاح و.. ازشاخص‌ترین این موارد است.

اجرایی کردن سیستم ارجاع کار نظارت در استان‌ها

بی تردید، یکی از مهمترین دغدغه‌های اعضای سازمان نظام مهندسی ساختمان استان‌ها، ارجاع کار نظارت بین اعضای ذیصلاح سازمان در رشته‌های عمران، معماری، برق و مکانیک بوده و هست؛ موضوعی که با تصریح قانونی در مبحث دوم مقررات ملی ساختمان به عنوان یکی از وظایف اصلی سازمان، در سال‌های اخیر به اجرا در آمده و در حال تعمیم به کلیه استان‌هاست لذا پیگیری اجرای سیستم اولویت بندی ارجاع کار نظارت ساختمان در شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی از دیگر اقداماتی است که در سال‌های اخیرهمواره مورد توجه و تاکید قرار گرفته است.

تدوین و تبیین راهبردهای عملی سازمان نظام مهندسی ساختمان

ارتقا و پیشرفت روزافزون هر سازمان تخصصی، به چشم‏انداز مأموریت حرفه‏ای خود، بستگی دارد و تدوین این نگرش همه جانبه و آینده‏نگر نیز، جز در پرتو تحلیل جامع و صحیح شرایط کنونی و برنامه‏ریزی مناسب، واقع‏بینانه و عالمانه، امکان‏پذیر نیست. بدون تردید، حرکت به سمت آینده، باید به گونه‏ای باشد که بتواند علاوه بر تأمین حقوق بهره‏برداران، دست‏یابی به جایگاه واقعی مهندسان و بهبود خدمات متنوع مهندسی را، تضمین نموده و نظام مهندسی را، با آخرین تجارب و یافته‏های حرفه‏ای متأثر از فن‏آوری‌ها، پیوند دهد قطعنامه‌های پایانی هیات عمومی در هجده دوره، اسناد عملیاتی و راهبردهای عملی سازمان نظام مهندسی ساختمان با محوریت این موضوعات در دوره‌های مختلف شورای مرکزی تدوین و اجرایی شده و دستاوردهای آن را می توان در اقدامات اجرایی سازمان‌ها در بیست سال اخیر مشاهده نمود.

به روزرسانی دانش فنی اعضا و صاحبان حرفه‌ها

صنعت ساختمان کشور نیز به لحاظ وظایف مهمی که در تأمین ایمنی، دوام، استحکام و زیبایی محصول اصلی خود یعنی ساختمان دارد، وابسته به نیروی انسانی است. نیرویی که اگر مجرب و ماهر باشد و در جایگاه اصلی خود به ایفای نقش بپردازد، صنعت ساختمان و صنایع مرتبط با آن را، به شأن و منزلتی بایسته، نزدیک خواهد کرد. در عین حال آنچه امروز موجب دل نگرانی است، حضور بخشی از نیروی کار است که بدون گذراندن دوره‌های آموزشی رسمی و اخذ مدارک لازم، در این صنعت رو به رشد اشتغال دارند و با نقش آفرینی خود، هم برای حرفه خود و هم برای سلامت و ایمنی خودشان دردسر می‌آفرینند. سازمان درصدد است تا با جدیت، با عموم مراجع ذیربط در این موضوع خطیر و به ویژه سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور و نیز هنرستان‌های فنی و حرفه‏ای همراهی و همکاری نماید. آموزش و بازآموزی هدفمند، روزآمد و کاربردی، نیروی کار را در موقعیت بهتری قرار داده و فضا را برای کار آمیخته با مهارت و مسئولیت، فراهم می‌کند. الزام به داشتن گواهینامه مهارت و پاسداشت منزلت اجتماعی استادکاران صنعت ساختمان باید مورد عنایت جدی قرارگیرد.

مقاوم سازی ساختمان‌ها

کشور ما در منطقه ای زلزله خیز واقع شده است. وقوع گاه به گاه زلزله آن هم با شدت حدود ۴ ریشتر نشان دهنده وجود یک خطر دایمی است. چرا که هر از چند گاه نیز زلزله‌ای مخرب با تلفات انسانی و مالی وسیع به وقوع پیوسته و پس از چندی دوباره کارها به همان روال چرخیده است. زلزله بم از نظر توجه به مسائل پایه‌ای و ریشه‌ای در مدیریت بحران و به تبع آن افزایش پایداری بناها و تأسیسات در برابر خطر زلزله یک نقطه عطف محسوب می شود. از این رو توجه به امر مقاوم سازی ساختمان‌ها، تأسیسات مهم و شریان های حیاتی در سازمان نظام مهندسی ساختمان، پس از زلزله بم وارد مرحله تازه‌ای شد و این ضرورت که بتوان از طریق مقاوم سازی ساختمان‌ها ضمن حفظ جان انسان‌ها، افزایش پایداری سازه‌های مهم در برابر زلزله، حفظ سرمایه‌های ملی و ارتقای توان کشور برای مدیریت مطلوب بحران ناشی از زلزله کمک کرد، نیز مورد توجه قرار گرفت. این رویکرد به گونه‌ای بود که تاثیر آن تنها پس از مدت زمان کمی و پس از زلزله ایلام مشاهده شد و میزان خسارت‌های مربوط به زلزله ایلام نشان داد ساختمان هایی که پس از رویداد تلخ بم و به دست مهندسان ساخته شده بود در برابر زلزله ایلام از استحکام مناسبی برخوردار بود و از به خطر افتادن جان انسان های بیشماری جلوگیری شد.

فعال تر شدن رشته های هفت گانه

با گذشته بیست سال از فعالیت سازمان نظام مهندسی ساختمان، اتفاقات بیشماری در نحوه بکارگیری مهندسان رشته‌های مختلف مطرح بوده و چالش‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است. امروز صنعت ساختمان و فرایند ساخت و ساز در کشور، بدون حضور ناظرین چهار رشته عمران، معماری، برق و مکانیک پذیرفتنی نیست و هر جایی که بنایی احداث شده ردپای مهندسان داخلی در آنجا دیده می شود. مهندسان نقشه بردار، شهرساز و ترافیک عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان نیز همواره بر توان فنی و نیروی تخصصی شان تاکید شده و در سال‌های اخیر شاهد فعالیت‌های حرفه‌ای و حضور تخصصی آنها در حوزه صنعت ساختمان بوده ایم. بر اساس قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان شهرسازی، نقشه برداری و ترافیک نیز از رشته‌های 7گانه ساختمان می باشند که با توجه به ماهیت میان رشته‌ای و کل نگر بودن این رشته و اهداف پیش بینی شده در قانون، اهمیت و جایگاه این رشته‌ها در سازمان‌های دخیل در امر ساخت و ساز مشخص و تبیین شده است و در سال های اخیر و با توجه به پتانسیل و توان علمی و فنی این رشته ها، بکارگیری این مهندسان در فرایند صدور پروانه ساختمانی و شهرسازی و فرایند نظارت و کنترل ساختمان‌ها مورد توجه جدی قرار گرفته است.

صدور خدمات فنی و مهندسی

سازمان نظام مهندسی ساختمان توانسته است شرح خدمات و امکانات اجرایـی شرکت‌های فنی و مهندسی و توانمندی خود را در استان‌های گوناگون در معرض دید جهانیان، خصوصاً کشورهای منطقه قرار دهد، اقـدامی کـه در گذشـته حتی به میزان بسیار محدود نیز برای صادرکنندگان ایرانی، پرهزینه، دشوار و گاهی غیرممکن بود. ساخت و سازهای صورت گرفته در کشورهای وارد کننده خدمات مهندسی ایرانی مبین این مطلب است که حضور سازمان‌های نظام مهندسی ساختمان در حوزه بین الملل در مسیر توسعه قرار دارد و هر روز بر این حضور مقتدارنه افزوده می شود. مهندسان ایرانی با رعایت شئون حرفه ای، امانتداری و صداقت در کار توانسته اند اعتماد جامعه بین الملل را برای استفاده از توان فنی شان جلب کنند و با قرار گرفتن در شرایط پسابرجام این امر وارد مرحله تازه تری از پیشرفت شده است.